Πως επηρεάζει αυτό τους εφήβους:

Την σωματική τους υγεία .

Όραση και ορθοπεδικά προβλήματα

Η πολύωρη παρακολούθηση της οθόνης του υπολογιστή μπορεί να οδηγήσει σε κόπωση των ματιών, θολή όραση, ξηρότητα ματιών, πονοκεφάλους και δυσφορία. Τέτοια συμπτώματα μπορεί να είναι αποτέλεσμα λάμψης, ανεπαρκούς φωτισμού ή ακατάλληλης ρύθμισης προβολής της οθόνης (Akinbinu and Mashalla, 2014). Η Πολυεθνική Παιδιατρική  Μελέτη Οφθαλμοπάθειας (MEPEDS) εξέτασε τα αίτια της οφθαλμικής νόσου. Το εύρημα επιβεβαίωσε ότι ο επιπολασμός της παιδικής μυωπίας στις ΗΠΑ έχει υπερδιπλασιαστεί τα τελευταία πενήντα χρόνια.  Ως αντίδοτο τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι η υπαίθρια δραστηριότητα περιλαμβάνει την διεγειρόμενη από το φως απελευθέρωση ντοπαμίνης από τον αμφιβληστροειδή που αναστέλλει την ανάπτυξη μυωπίας.

Ένα άλλο σημαντικό ορθοπεδικό αποτέλεσμα πέραν της επιβεβαιωμένης κακής στάσης του σώματος, σχετίζεται και με την οστική πυκνότητα των νέων. Ο χρόνος των βιντεοπαιχνιδιών στα αγόρια βρέθηκε ότι σχετίζεται αρνητικά με την οστική πυκνότητα (Winther et al., .Shao et al., 2015) ενώ στα κορίτσια συσχετίστηκε αρνητικά με την περιεκτικότητα σε μεταλλικά οστά του μηριαίου και της σπονδυλικής στήλης (Chastin et al., 2014). 

Ύπνος.

Τα στοιχεία μας δείχνουν ότι ο ανεπαρκής ύπνος, τόσο σε διάρκεια όσο και σε ποιότητα, μπορεί να θέσει σε κίνδυνο τη σωματική και ψυχική υγεία και την ψυχοκοινωνική λειτουργία των νέων.

Αναφέρεται λοιπόν, ότι οι προ-έφηβοι και έφηβοι να αντιμετωπίζουν προβλήματα ύπνου, ιδιαίτερα εάν χρησιμοποιούν ψηφιακά μέσα μετά τις 9:00 μ.μ.  Όπως ακριβώς και η εκτεταμένη αποστολή μηνυμάτων μετά τον ύπνο είναι πιθανό να μειώσει τη διάρκεια του ύπνου, των μαθητών γυμνασίου, και να τους προκαλέσει υπνηλία κατά τη διάρκεια της ημέρας και φτωχότερα ακαδημαϊκά επιτεύγματα (Grover et al., 2016).

Άλλα ευρήματα σε ηλικιακή ομάδα 16-19 ετών ανέφεραν ότι πάνω από τέσσερις ώρες χρήσης ψηφιακών μέσων σχετίζεται με εκτεταμένη καθυστέρηση έναρξης ύπνου (Hysing et al., 2017). Διαπιστώθηκε επίσης, ότι το 18% των εφήβων ανέφεραν ότι ξυπνούσαν από το κινητό τηλέφωνο τουλάχιστον μερικές φορές τη νύχτα (Falbe et al., 2015). Ο αριθμός των συσκευών πολυμέσων που ανήκουν σε εφήβους, ιδιαίτερα όταν βρίσκονται στο υπνοδωμάτιο, σχετιζόταν με καθυστερημένες ώρες ύπνου, μικρότερη διάρκεια ύπνου, αυξημένη αντίσταση πριν τον ύπνο και υψηλότερο επίπεδα διαταραχής ύπνου (Bruni et al., 2015; Hysing et al., 2017). 

Ένας άλλος παράγοντας που επηρεάζει η χρήση οθονών είναι το σωματικό βάρος. Η σχέση μεταξύ χρόνου οθόνης και παχυσαρκίας μπορεί να εξηγηθεί από τον μειωμένο ύπνο και τη σωματική αδράνεια και από την έκθεση στη διαφήμιση που επηρεάζει αρνητικά τις διατροφικές επιλογές των νέων (Mihrshahi et al., Biddle et al., 2017; Chahal et al., 2013).

Η αύξηση της παθητικής κατανάλωσης τροφίμων είναι ένας άλλος προτεινόμενος παράγοντας για τη σύνδεση των δραστηριοτήτων που συσχετίζουν τον υπολογιστή με την παχυσαρκία (Pérez-Farinós et al., 2017)

Αρτηριακή πίεση και χοληστερίνη  

Τα παραπάνω συνεπάγονται και με ένα άλλο φαινόμενο εξίσου ανησυχητικό. Υπάρχουν στοιχεία υπέρ της παρακολούθησης της υπέρτασης από την παιδική ηλικία έως την ενήλικη ζωή. Η καθιστική συμπεριφορά και η έκβασή της, η σωματική αδράνεια, έχουν αντίστροφη και άμεση συσχέτιση με την αρτηριακή πίεση των παιδιών σε όλες τις ηλικιακές κατηγορίες, όταν σχετίζονται με περισσότερες από δύο ώρες καθημερινής χρήσης Διαδικτύου, παρακολούθησης τηλεόρασης και παιχνιδιών βιντεοπαιχνιδιών. Υψηλότερες πιθανότητες για αυξημένη αρτηριακή πίεση μεταξύ εφήβων ηλικίας 14-17 ετών (Cassidy-Bushrow et al., 2014).

Το ακριβώς αντίθετο παρατηρείτε με τα επίπεδα χοληστερίνης όπως ισχυρίζονται οι Van Ekris et al. (2016) όπου επανεξέτασαν συγχρονικές μελέτες που μετρούσαν τη συνολική καθιστική συμπεριφορά συμπεριλαμβανομένου του χρόνου οθόνης (παρακολούθηση τηλεόρασης, χρήση υπολογιστή/βιντεοπαιχνίδια). Οι συγγραφείς βρήκαν ένα μέτριο έως ισχυρό στοιχείο συσχέτισης της συνολικής καθιστικής συμπεριφοράς και του επιπέδου HDL-χοληστερόλης. Μεταξύ των παχύσαρκων εφήβων (ηλικίας 14–18), το παιχνίδι βιντεοπαιχνιδιών ήταν ο μόνος τύπος καθιστικής συμπεριφοράς που σχετίζεται με μείωση της HDL χοληστερόλης (Goldfield et al., 2011).

Ρύθμιση του στρες ( Διέγερση του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, Κορτιζόλη, Ινσουλίνη και διαβήτης)

Όσον αφορά την ρύθμιση του στρες παρατηρήθηκαν λοιπόν υψηλότερα επίπεδα διέγερσης του συμπαθητικού νευρικού συστήματος, που είναι υπεύθυνο για την διατήρηση της ομοιόστασης του οργανισμού, σε νεαρούς ενήλικες (Hsieh and Hsiao, 2016) και σε παιδιά σχολικής ηλικίας με εθιστική συμπεριφορά στο Διαδίκτυο. 

 Άλλες αλλοιώσεις εμφανίστηκαν στα επίπεδα κορτιζόλης μίας ορμόνης που θεωρείται βιοδείκτης του στρες για τις παιδιατρικές μελέτες. Σε μια μελέτη εφήβων λοιπόν, ηλικίας 12-17 ετών που παρείχαν δεδομένα σχετικά με το μοτίβο χρήσης του Facebook (συχνότητα χρήσης, μέγεθος δικτύου). Τα ευρήματα υποδηλώνουν ότι το μέγεθος του δικτύου σχετίζεται με αυξημένες ημερήσιες συγκεντρώσεις κορτιζόλης (Morin-Major et al., 2016). 

Τέλος η ινσουλίνη μια ορμόνη με σημαντικό ρόλο στη ρύθμιση του μεταβολισμού και στην αποθήκευση λίπους, διαπιστώθηκε από μελέτες, σε διάφορες ηλικιακές ομάδες μεταξύ 8 ετών έως την όψιμη εφηβεία ότι δύο ώρες χρήσης οθονών την ημέρα συνδέετε με μη φυσιολογικά επίπεδα ινσουλίνης (Hardy et al., 2010). Οι Henderson et al. (2016) πρότεινε ότι κάθε πρόσθετη ώρα χρήσης οθονών σχετίζεται με μείωση της ευαισθησίας στην ινσουλίνη κατά 5%. 

Στην σχέση με τον εαυτό και την ψυχική υγεία 

1 Πώς έχει αποδειχθεί η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζει την αίσθηση του εαυτού των εφήβων;

Οι έρευνες δείχνουν ότι οι μαθητές που περνούσαν περισσότερο χρόνο στην πλατφόρμα κοινωνικής δικτύωσης π.χ. Facebook ήταν πιο πιθανό να υποστηρίξουν το να νιώθουν φθόνο ή να αισθάνονται κατώτεροι από άλλους.

Κυρίως όσον αφορά την εικόνα του σώματος, διαπιστώθηκε ότι η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συσχετίστηκε με ανησυχίες για την εικόνα του σώματος και προβλήματα διατροφής. Σε μια τυχαιοποιημένη μελέτη, οι γυναίκες συμμετέχουσες ανέφεραν πιο αρνητική διάθεση μετά από μόλις 10 λεπτά περιήγησης στον λογαριασμό τους στο Facebook σε σύγκριση με εκείνες που περιηγήθηκαν σε έναν ιστότοπο ελέγχου ουδέτερο ως προς την εμφάνιση. Επιπλέον, οι συμμετέχοντες που είχαν υψηλή τάση σύγκρισης της εμφάνισης τους, ανέφεραν αυξημένη επιθυμία να αλλάξουν την εμφάνιση του προσώπου, των μαλλιών ή του δέρματός τους αφού περνούσαν χρόνο στο Facebook, σε σύγκριση με εκείνους που περιηγήθηκαν στον ιστότοπο ελέγχου (Fardouly J, Diedrichs PC, Vartanian LR, et all,2015).

2 Εθισμός 

Τι συμβαίνει όμως όταν δεν μένουμε στα 10 λεπτά χρήσης; Υπάρχει εθισμός στο διαδίκτυο και πως αυτός επηρεάζει την ψυχική υγεία;

Έχουν εκφραστεί ανησυχίες σχετικά με το ότι οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης έχουν σχεδιαστεί σκόπιμα για την προώθηση της ενίσχυσης της συμπεριφοράς και του εθισμού στο διαδίκτυο. (Basen I., Smart V, Grundig T, 2019).

Αρκετές συγχρονικές μελέτες έχουν δείξει ότι μεγάλα ποσοστά νέων φαίνεται να είναι εθισμένοι στα smartphone τους (Matar Boumosleh JM, Jaalouk D., 2017), αλλά δεν υπάρχει τυπικός ή συμφωνημένος ορισμός του εθισμού στα smartphone ή στο Διαδίκτυο. Οι μελέτες έχουν χρησιμοποιήσει διαφορετικούς ορισμούς και κλίμακες, που ποικίλλουν από εκείνα που βασίζονται σε κριτήρια συμπεριφορικού εθισμού, έως τη μέτρηση της έκτασης της λειτουργικής έκπτωσης και το επίπεδο χρήσης της συσκευής ( Marchant A, Hawton K, Stewart A, et al., 2018). 

Ως εκ τούτου, τα αναφερόμενα ποσοστά επικράτησης είναι πολύ μεταβλητά (Aboujaoude E, 2010). Μπορούν όμως να επηρεάσουν την ψυχική υγεία των νέων. το multitasking στα social media σχετίζεται με αρνητικές επιπτώσεις στον γνωστικό έλεγχο, την ακαδημαϊκή επίδοση και την κοινωνικο-συναισθηματική λειτουργία στη νεολαία. (Chen Q, Yan Z, 2016). Μια πρόσφατη μεγάλη προοπτική μελέτη σε εφήβους τελειόφοιτους γυμνασίου στην Ταϊβάν διαπίστωσε ότι οι νέοι που ταξινομήθηκαν ως εθισμένοι στο Διαδίκτυο είχαν σημαντικά αυξημένο κίνδυνο να εμφανιστούν πρόσφατα αυτοτραυματισμό ή αυτοκτονική συμπεριφορά ή και τα δύο (Pan P-Y, Yeh C-B., 2018). 

3 Πώς έχει αποδειχθεί η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης επηρεάζει την αίσθηση του εαυτού των εφήβων; 

Μια μελέτη παρατήρησης έδειξε ότι η χρήση ηλεκτρονικών μέσων περισσότερων από λίγων ωρών την εβδομάδα συσχετίστηκε αρνητικά με την αυτοαναφερόμενη ευτυχία, την ικανοποίηση από τη ζωή και την αυτοεκτίμηση μεταξύ των εφήβων ( Twenge JM, Martin GN, Campbell WK., 2018). Οι νέοι φαίνεται πλέον να αλληλοεπιδρούν ολοένα και περισσότερο στο διαδίκτυο και όχι αυτοπροσώπως , ακόμη και όταν βρίσκονται μαζί, κάνουν το γνωστό ‘’phubbing’’ δηλαδή  ο καθένας είναι αφοσιωμένος στο δικό του ‘smartphone’. (Chotpitayasunondh V, Douglas KM., 2016) Μια πρόσφατη εμπειρική μελέτη με τη χρήση με 304 συμμετέχοντες έδειξε ότι ακόμη και η απλή παρουσία τηλεφώνων σε ένα τραπέζι έκανε τους συμμετέχοντες που είχαν τυχαιοποιηθεί σε αυτήν την κατάσταση να αισθάνονται περισσότερο αποσπασμένοι και να έχουν μικρότερη απόλαυση κατά τη διάρκεια των κοινωνικών αλληλεπιδράσεων σε σύγκριση με εκείνους που τυχαιοποιήθηκαν να απομακρύνουν το τηλέφωνό τους. Η απόσπαση της προσοχής με τη σειρά της προέβλεπε μεγαλύτερη πλήξη και χειρότερη συνολική διάθεση (Dwyer RJ, Kushlev K, Dunn EW, 2017). 

4 Είναι κάποια άτομα πιο επιρρεπή σε επιπτώσεις στην ψυχική υγεία από άλλους;

Η επιρροή των social media φαίνεται να διαφέρει μεταξύ ατόμων, με κάποιους να είναι πιο επιρρεπής. Τα μικρά κορίτσια και οι νέες γυναίκες έχουν την τάση να ξοδεύουν περισσότερο χρόνο στα social media από ότι τα αγόρια και έτσι έχουν μεγαλύτερη έκθεση στον διαδικτυακό εκφοβισμό βιώνοντας περισσότερες επιπτώσεις στην ψυχική υγεία (Rideout V, Twenge JM., 2018). Αυτό είναι σύμφωνο με τις πρόσφατες επιδημιολογικές τάσεις που υποδεικνύουν ότι τα συμπτώματα κατάθλιψης, ο αυτοτραυματισμός και η αυτοκτονία έχουν αυξηθεί ιδιαίτερα μεταξύ των νεαρών γυναικών. (Georgiades K, Boylan K, Duncan L., 2019).

Μια συστηματική ανασκόπηση 70 μελετών διαπίστωσε ότι ενώ η χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης συσχετίστηκε με την κατάθλιψη και το άγχος, οι επιπτώσεις θα μπορούσαν να είναι τόσο επιζήμιες (όπως τις αρνητικές αλληλεπιδράσεις και την κοινωνική σύγκριση) όσο και ευεργετικές (όπως μέσω των κοινοτήτων και της συναισθηματικής υποστήριξη) ανάλογα με την ποιότητα των αλληλεπιδράσεων και τους επιμέρους παράγοντες (Seabrook EM, Kern ML, Rickard NS. S., 2016). 

5 Βλέποντας όλα αυτά  αναρωτώμαι πως τα social media όμως μπορούν να προωθήσουν τον αυτοτραυματισμό;

Σύμφωνα με τον Suler (2004) οι κακοποιητικές  συμπεριφορές στο διαδίκτυο αποδίδονται στο φαινόμενο της ‘απεμπλοκής’ (disinhibition effect), το οποίο προτείνει ότι η ανωνυμία, η έλλειψη μη λεκτικών υποδείξεων και η ελαχιστοποίηση των αρχών στο διαδίκτυο , προκαλεί τους ανθρώπους να νιώθουν λιγότερο περιορισμένοι από τις κοινωνικές νόρμες παρά όταν αλληλεπιδρούν προσωπικά. Μια έρευνα του Οντάριο σε μαθητές γυμνασίου έδειξε ότι οι πιθανότητες αυτοκτονικού ιδεασμού, σχεδίων και απόπειρών αυτοκτονίας ήταν όλες σημαντικά υψηλότερες μεταξύ εκείνων που είχαν βιώσει διαδικτυακό εκφοβισμό (Sampasa-Kanyinga H, Roumeliotis., 2014).

Οι νέοι όμως, επικοινωνούν αυτοκτονικές σκέψεις και συμπεριφορές αυτοτραυματισμού στο Διαδίκτυο, συμπεριλαμβανομένης της κοινής χρήσης εικόνων από αυτοτραυματισμούς. Είναι σύνηθες φαινόμενο, όπως φαίνεται από μελέτες περιεχομένου ισοτόπων, που εντόπισαν φωτογραφίες ή ζωντανά βίντεο αυτοτραυματιστικής συμπεριφοράς, πολλά εκ των οποίων δεν είχαν προειδοποιήσεις για ακατάλληλο περιεχόμενο (Lewis SP, Heath NL, Sornberger MJ, et al, 2012). Πράγματι, μια συστηματική ανασκόπηση που περιελάβανε 26 μελέτες διαπίστωσε ότι οι πλατφόρμες μέσων κοινωνικής δικτύωσης περιλάμβαναν ομαλοποίηση της συμπεριφοράς αυτοτραυματισμού, συζητήσεις για πρακτικά ζητήματα σχετικά με την αυτοκτονία και ζωντανές απεικονίσεις πράξεων αυτοτραυματισμού (Dyson MP, Hartling L, Shulhan J, et al. A., 2016).  Συγχρόνως όμως υπήρχαν και ιστοσελίδες  που παρείχαν την  αίσθηση της κοινότητας κάνοντας προτάσεις για αναζήτηση θεραπείας και δίνοντας συμβουλές για τη διακοπή της αυτοτραυματιστικής συμπεριφοράς.

6 τελος Πώς μπορούν οι ειδικοί να χρησιμοποιήσουν αυτά τα στοιχεία για να ενημερώσουν την πρακτική τους;

Δεδομένων των στοιχείων που υποδηλώνουν ότι η παρατεταμένη χρήση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του Διαδικτύου σχετίζεται με χαμηλότερα ποσοστά ψυχικής υγείας. Οι ειδικοί όπως συμβαίνει οφείλουν να ενημερωθούν και να ενημερώσουν τους γονείς και τα παιδιά να βάσει των τελευταίων ερευνών. 

Μια πρόσφατη μεγάλη συστηματική ανασκόπηση διαπίστωσε ότι η επικοινωνία με τους εφήβους είναι πιο αποτελεσματική στο πλαίσιο μιας θεραπευτικής συμμαχίας που είναι ανοιχτή και μη επικριτική, προκαλεί εμπιστοσύνη και συναισθηματική ασφάλεια και προσφέρει μια αίσθηση ένταξης και αυτονομίας.( Kim B, White K.,2017). Οι ‘’κανόνες’’ αυτοί ισχύουν και για τους γονείς καθώς αποτελούν τον στόχο της μίμησής των συμπεριφορών των εφήβων .Οι νέοι και οι οικογένειές τους μπορούν να ενθαρρυνθούν να θέτουν όρια για τη χρήση smartphone και κοινωνικών μέσων. Αυτά θα μπορούσαν να περιλαμβάνουν μέτρα όπως η χρήση μέσων κοινωνικής δικτύωσης μόνο για καθορισμένους χρόνους και κατά προτίμηση μόνο σε κοινόχρηστους χώρους διαβίωσης στο σπίτι (Kushlev K, Dunn EW.,2019) και όσον αφορά τον ύπνο συστήνετε η αποφυγή χρήσης ηλεκτρονικών οθονών  1 έως 2 ώρες πριν. Ο περιορισμός των ωρών της χρήσης των μέσων κοινωνικής δικτύωσης και του Διαδικτύου αντί της αποχής για τους νέους και η ενθάρρυνση εναλλακτικών τρόπων επικοινωνίας, όπως η προσωπική συνάντηση που φαίνεται να ενισχύουν την ψυχική υγεία, είναι πιο θεμιτή προσέγγιση για την μείωση του φαινομένου. 

Μια ποιοτική μελέτη ομάδων εστίασης που περιελάβανε συνολικά 66 εφήβους διαπίστωσε ότι ενώ οι έφηβοι εκτιμούσαν την ελευθερία και την ιδιωτικότητα, αναγνωρίζοντας την ανάγκη τους για προστασία σε καταστάσεις που ήταν πέρα από τον έλεγχό τους (Van Royen K, Poels K, Vandebosch., 2016). Ενθαρρυντικά, οι νέοι αναγνωρίζουν ολοένα και περισσότερο τον αρνητικό αντίκτυπο των μέσων κοινωνικής δικτύωσης στη ζωή τους και αρχίζουν να λαμβάνουν μέτρα για να το μετριάσουν (Kale S. Logged., 2019). Σύμφωνα με μια πρόσφατη δημοσκόπηση, το 54% των εφήβων αισθάνθηκαν ότι ξοδεύουν πολύ χρόνο στο κινητό τους και περίπου οι μισοί ανέφεραν μείωση του χρόνου χρήσης (Jiang J., 2018).

Χρήσιμοι ιστότοποι που μπορούν να επισκεφτείτε για την καθοδήγησή της σωστής χρήσης του διαδικτύου και των μέσων κοινωνικής δικτύωσης.

https://www.humanetech.com/youth

https://www.healthychildren.org/English/media/Pages/default.aspx

Βιβλιογραφία

Gadi Lissak, (2018), Adverse physiological and psychological effects of screen time on children and adolescents: Literature review and case study. Elsevier Inc. A, 164, 149–157.

Elia Abi-Joule MSc MD, Karline Treurnicht Naylor MPH MD & Antonio Pignatiello MD. (2020).  Smartphones, social media use and youth mental health, 192, 6, 136-141.

Suler, (2014), Women’s expiriences with general and sexual harasment in online video games: Rumination, orgonizational responsiveness, withdrawal, and coping strategies, Fox,J., Tang,W,Y. (2017) 19(8) 1290-1307.